Na czym polega dynamiczna i statyczna wymiana oleju?

Szukając informacji dotyczących wymiany oleju w automatycznej skrzyni biegów (ASB) coraz częściej spotkać się można z określeniem „statyczna” lub „dynamiczna” wymiana oleju. Określają one dwa sposoby wymiany płynu ATF w ASB, charakteryzujące się innymi czynnościami związanymi z wymianą, inną czasochłonnością oraz inną ilością oleju niezbędną do wymiany. To wszystko przekłada się z kolei bezpośrednio na koszty wymiany płynu ATF. Jest zatem bardzo istotne, aby mieć świadomość czym te dwa sposoby wymiany płynu ATF się różnią.

Statyczna wymiana płynu ATF to nic innego odkręcenie korka spustowego, spuszczenie starego oleju oraz uzupełnienie skrzyni biegów nowym olejem. Jest to najprostszy i najszybszy sposób wymiany oleju, jednak posiada kilka zasadniczych wad. Największą wadą jest fakt, że po odkręceniu korka oleju, ze skrzyni biegów nigdy nie wyleje się cały olej, ponieważ jego część zostanie w sprzęgłach i hamulcach ASB, w pompie, chłodnicy oraz w przekładni hydrokinetycznej. W praktyce oznacza to, że po odkręceniu korka spustowego najczęściej zleje się od 30% do 60% oleju znajdującego się w skrzyni. Pozostała część nie zostanie wymieniona. Zatem metodę tą można nazwać wymianą częściową, a w rzeczywistości jest to wielka dolewka świeżego płynu ATF. Drugą wadą tej metody jest fakt mieszania się dwóch różnych płynów ATF, ponieważ do oleju, który został w skrzyni biegów, wlewany jest nowy olej. Serwis samochodowy podczas wymiany oleju nie wie jakiego rodzaju olej był zastosowany w skrzyni biegów i czy wymiesza się on z tym, który ma być zastosowany obecnie. Nawet jeżeli założymy, że w historii serwisowej danego samochodu zawsze stosowano właściwy płyn ATF, to po przejechaniu 100 tys. km ten płyn ATF nie spełnia już prawie żadnych wymagań stawianych płynom ATF np. mieszalności z innymi płynami czy odporności na pienienie. Jednak najistotniejszą wadą wynikającą z mieszania się różnych olejów jest fakt, że dobry jakościowo płyn ATF posiada właściwości myjąco-czyszczące, dzięki czemu wypłukuje wszelkie zanieczyszczenia, utrzymując czystość skrzyni biegów. Wypłukane zanieczyszczenia mają rozmiary nie przekraczające kilku µm, zatem są nieszkodliwe dla ASB tak długo jak krążą z płynem ATF i nie łączą się w większe skupiska. Płyny ATF zawierają więc specjalne dodatki które płuczą skrzynię biegów i utrzymują zanieczyszczenia w ruchu. Po pewnym przebiegu i czasie płyn ATF traci swoje właściwości, również te płucząco-myjące. Skutkuje to osadzaniem się zanieczyszczeń w elementach ASB. Podczas wymiany statycznej do znacznej ilości starego oleju znajdującego się w ASB jest dolewany nowy płyn ATF, który zaczyna rozpuszczać znajdujące się w skrzyni zanieczyszczenia. Oczywiście analogiczna sytuacja będzie miała miejsce, jeśli ze skrzyni biegów odseparuje się cały stary płyn ATF i w całości wymieni na nowy, jednak w tym przypadku duża ilość nowego płynu ATF szybko i skutecznie rozbije zanieczyszczenia na najdrobniejsze frakcje, dzięki czemu staną się one nieszkodliwe. Dodatkowo zanieczyszczenia będą mogły krążyć z dużą ilością czystego płynu ATF, w przypadku statycznej wymiany tego nowego płynu ATF który może pochłonąć zanieczyszczenia jest znacznie mniej, a więc ich zagęszczenie jest większe. Z tego względu statyczna wymiana płynu ATF nie jest wskazana, jeśli w skrzyni biegów znajduje się duża ilość zanieczyszczeń np. przekroczone zostały okresy wymiany płynu ATF, skrzynia biegów została zaniedbana, płyn ATF znajdujący się w skrzyni biegów jest czarny, widoczne są oznaki jego przepalenia, posiada charakterystyczną woń spalenizny. W takiej sytuacji lepiej przeprowadzić dynamiczną wymianę płynu ATF.

Dynamiczna wymiana płynu ATF jest pojęciem bardzo szerokim i rozległym. Pierwotnie dynamiczna wymiana oznaczała sposób wymiany oleju, w którym spuszczano ze skrzyni biegów stary olej, uzupełniano nowy, rozszczelniano układ chłodzenia skrzyni biegów i uruchamiano silnik. Wskutek tych działań, z nieszczelnego układu chłodzenia wylewał się olej. Oczywiście należało przerwać proces w chwili, gdy odpowiednio duża ilość płynu ATF została w ten sposób spuszczona lub gdy pojawiały się pęcherze powietrza. Następnie znowu uzupełniano skrzynię biegów nowym płynem ATF, uruchamiano samochód i powtarzano ten proces do momentu aż z rozszczelnionego układu chłodzenia wylewał się czysty płyn ATF. Taki sposób wymiany pozwalał na wymianę prawie całego płynu ATF, nawet tego zalegającego w jej podzespołach, duża ilość nowego płynu ATF wstępnie wypłukiwała zanieczyszczenia. Było to rozwiązanie wystarczające, jednak brak odpowiedniej kontroli i częste odpalanie i gaszenie samochodu (przerywanie procesu wymiany) powodowały, że ilość oleju niezbędna do efektywnego przeprowadzenia tego procesu była bardzo duża – nawet do 20 litrów. W dobie nowoczesnych samochodów i wymagań ekologicznych, gdzie litr płynu ATF kosztuje nawet 200 zł nie można sobie już pozwolić na takie marnotrawstwo.

Wprowadzono więc urządzenia, które podpięte do układu chłodzenia automatycznej skrzyni biegów odseparowują stary olej oraz podają dokładnie tyle nowego płynu ATF, ile spuszczono starego. Dzięki temu zabiegowi nie ma konieczności wyłączania samochodu, ponieważ w skrzyni biegów cały czas jest olej i nie ulegnie ona zapowietrzeniu. Skutkuje to zmniejszeniem ilości oleju potrzebnego do przeprowadzenia wymiany. Jeżeli urządzenie jest bardzo precyzyjne, to pozwala na zmniejszenie ilości oleju znajdującego się w skrzyni biegów podczas dynamicznej wymiany bez ryzyka zapowietrzenia pompy oleju. Zabieg taki również pozwala ograniczyć ilość płynu ATF niezbędnego do wymiany.

Kolejnym krokiem było wprowadzenie do procedury dynamicznej wymiany oleju funkcji płukania skrzyni biegów. Polega ona na tym, że podczas pracy silnika, skrzynia biegów pompuje olej do maszyny, w której jest specjalny zestaw filtrów wyłapujących zanieczyszczenia. Dzięki temu możliwe jest usunięcie najbardziej niebezpiecznych zanieczyszczeń oraz odfiltrowanie starego oleju już w pierwszej fazie wymiany, co również skutkuje zmniejszeniem ilości niezbędnego nowego płynu ATF. W celu jeszcze efektywniejszego płukania i skrócenia czasu wymiany wprowadzono funkcję podawania detergentu płuczącego do skrzyni biegów, który przyspiesza proces wypłukiwania zanieczyszczeń i odseparowywania ich w filtrach maszyny do dynamicznej wymiany oleju. Jest to funkcja bardzo przydatna, jednak stosowana bez odpowiedniej wiedzy i rozwagi może doprowadzić do uszkodzenia skrzyni biegów.

Obecnie pojęcie dynamicznej wymiany oleju jest stosowane dowolnie i nie precyzuje jednoznacznie czy chodzi tylko o wymianę oleju, czy o wymianę i płukanie skrzyni biegów (z detergentem lub bez). Z tego względu należy te kwestie zawsze uzgadniać i zwracać na nie uwagę.

Jak zatem widać różnica pomiędzy statyczną i dynamiczną wymianą płynu ATF w ASB jest ogromna, Wymiana statyczna jest dobrym i wystarczającym rozwiązaniem w samochodach, które nie pracują w trudnych warunkach, a wymiana płynu ATF przeprowadzana jest regularnie. W każdym innym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest dynamiczna wymiana płynu ATF, przeprowadzona przy pomocy odpowiedniego urządzenia, które posiada wydajny układ filtrujący. Pozwoli ona na przywrócenie optymalnych warunków pracy skrzyni biegów.